کوه بیستون (۲۸۵۰ متر)

نماد عشق و تاریخ 

بیستون تنها یک شهر یا یک اثر ملی یا جهانی نیست. کوهی از ناگفته ها ست. وقتی نام بیستون را می شنویم  فورا  دو روایت در ذهن یادآوری می شود .

۱ : در سراسر ایران و خصوصا غرب ایران داستان عشق مشهور شیرین ارمن و فرهاد ‌کوهکن زنده می شود و این تعجب ندارد زیرا  اجداد و گذشتگان ما دانسته های خود را  سینه به سینه و به شیوه ی شفاهی آموخته بودند و  سواد خواندن و نوشتن هم در انحصار اشراف و درباریان بود.در این روایت فرهاد یک پهلوان تنومند در دوره ی خسرو پرویز است او عاشق و شیفته ی یکی از همسران بسیار زیبای خسرو پرویز به نام شیرین  ارمنی ( احتمالا متولد ارمنستان یکی از ایالت های تحت نفوذ ساسانیان) می‌شود. پس از چندی خسرو پرویز از عشق آنها خبردار می‌شود و او فرهاد را به کوه بیستون تبعید می کند و به او قول می دهد اگر بتواند کوه بیستون را بتراشد و برای او کاخ و بارگاهی آباد مهیا کند شیرین را به او بدهد.

فرهاد کوهکن به عشق شیرین سالها مشغول کندن بیستون می‌شود پس از سالها  خسرو پرویز که پیر و فرطوط شده و جوانمردی گذشته را ندارد به فرهاد خیانت می کند و پیر زنی را نزد فرهاد می فرستد تا به دروغ به او بگوید شیرین مرده است . فرهاد بلافاصله پس از شنیدن این خبر  و بدون تأمل تیشه صد منی خود را به هوا پرتاب کرده و تیشه بر سر او فرود می آید و جان شیرین را فدای عشق شیرین می کند. واین روایت در طول صدها سال مبنای خلق  بسیاری از آثار فولکلور و شفاهی، شعر و ترانه های عاشقانه شده است و نام فرهاد و شیرین و داستان عشق آنها در این آثار  تکرار می‌شود .

۲  -  روایت دوم  مربوط به  تاریخ ایران باستان و پس از آن می باشد به طوریکه در  دامنه کوه بیستون کتیبه ها و آثار  باستانی بسیار مشهوری  از ماد ها و قبل از آن ،هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و دوره اسلامی مخصوصا ایلخانان و صفویه به جا مانده است و این  روایت رسمی  ویژه مورخان و باستان شناسان و دانشگاهیان می باشد در این قسمت  نامی از فرهاد و شیرین و عشق آنها نیست و این گزارش همیشه مایه ی شگفتی ساکنان این مرز و بوم بوده است .